Wielojęzyczność u dzieci

Kwestia nauki języków obcych przez dzieci obrasta w przeróżne mity. W przeszłości wielojęzyczność była nawet postrzegana jako zjawisko negatywne, ze względu na "opóźniony" rozwój mowy u dzieci, które przyswajały jednocześnie więcej niż jeden język. Dziś nie ma wątpliwości, że znajomość języków wpływa pozytywnie na rozwój maluchów.

Według współczesnej definicji, wielojęzyczność to znajomość przynajmniej dwóch języków. Jeżeli zatem Twoje dziecko posługuje się na przykład językiem polskim i językiem angielskim (przynajmniej w stopniu, który umożliwi mu skomunikowanie się z odbiorcą) - jest wielojęzyczne. Na początek przyjrzyjmy się sposobom, w jaki język można poznać.

Akwizycja a nauka języka

Język możemy przyswoić - wtedy mówimy o jego akwizycji. Zachodzi ona w warunkach naturalnych, dzięki kontaktowi z otoczeniem, w sposób niewymuszony. Z akwizycją mamy zatem do czynienia na przykład w przypadku poznawania od urodzenia języka (języków) ojczystego lub w sytuacji przeprowadzki do innego kraju. Języka możemy się również nauczyć - w sztucznie tworzonych w tym celu warunkach, na przykład w szkole. W przeciwieństwie do akwizycji, gdzie z każdej strony jesteśmy "zanurzeni" w określonym języku, w przypadku jego nauki mamy z nim ograniczony kontakt.

Czy dziecko poradzi sobie z jednoczesnym przyswojeniem więcej niż jednego języka?

Tak! Jeżeli dziecko przebywa od urodzenia w środowisku wielojęzycznym (na przykład żyje wraz z rodziną za granicą lub rodzice są różnych narodowości), przyswoi używane w nim języki jako ojczyste, czyli na poziomie natywnym. Podczas procesu akwizycji dziecko może mieszać języki ze sobą, co jest zjawiskiem powszechnym i normalnym, a nawet doczekało się własnej nazwy: code switching. Dotyczy ono również wielojęzycznych dorosłych, którzy rozmawiając z osobą znającą te same co oni języki, w trakcie wypowiedzi świadomie "przełączają się" z jednego języka na drugi. Psychologowie wykazali, że takie działania motywowane są wieloma czynnikami, jak na przykład chęć nadania wypowiedzi odpowiedniego zabarwienia. Takie dokonywanie wyborów dotyczących użycia języka zostało ponadto zaklasyfikowane jako element rozwijający elastyczność poznawczą (ang. cognitive flexibility), czyli zdolność adaptacji do zmieniających się warunków otoczenia.

Warto w tym miejscu wspomnieć o hipotezie okresu krytycznego (ang. Critical Period Hypothesis), według której język w stopniu natywnym jesteśmy w stanie przyswoić mniej więcej do 12 roku życia. Dotyczy to jednak (w przypadku języka drugiego i kolejnych) przede wszystkim wymowy i akcentu.

Kiedy warto zacząć uczyć dziecko języka obcego?

Obecna moda na jak najwcześniejsze rozpoczynanie nauki języków obcych nie jest niczym złym, pod warunkiem, że podejdzie się do niej z rozsądkiem. Nikomu nie zaszkodzą słówka przemycane w piosence czy podczas zabawy, wręcz wspomogą rozwój poznawczy dziecka. Należy jednak zwrócić uwagę na wspomniany już akcent, tym razem w nieco innym kontekście. Pamiętaj, że jeżeli rozpoczynasz językową zabawę z maluchem na własną rękę, przejmie on też Twój sposób wymawiania słów - jeżeli zależy Ci na wymowie jak najbardziej zbliżonej do tej rodzimych użytkowników języka, być może lepiej będzie zaczekać na zajęcia z wykształconą w tym kierunku osobą - na przykład organizowane w przedszkolu.

Rozpoczynanie nauki języka obcego w późniejszym wieku (na przykład około 10 roku życia) absolutnie jednak nie oznacza, że dziecko będzie miało zaległości w stosunku do jego rówieśników, którzy rozpoczęli tę naukę wcześniej. Badania wykazują, że rozpoczynające naukę dzieci starsze bardzo szybko dorównują poziomem językowym tym dzieciom, które języka uczą się od najmłodszych lat. Wynika to z faktu świadomości metajęzykowej, czyli umiejętności mówienia o języku jako takim, znajomości pojęć językowych, takich jak chociażby części mowy. Taka świadomość umożliwia na przykład objaśnienie reguł gramatycznych obcego języka. Innym elementem wpływającym na szybkość nauki języka jest umiejętność czytania i pisania, która niewątpliwie tę szybkość zwiększa. Spoglądając na kwestię wieku w kontekście nauki języka jeszcze szerzej, nie należy zapominać o stopniu rozwoju poznawczego, który będzie znacznie niższy u trzylatka niż u dziesięciolatka. Nasz przykładowy trzylatek nie zrozumie zatem zastosowania czasów gramatycznych, jeżeli nie pojmuje, czym jest czas, a pojęcia takie jak "wczoraj" czy "za godzinę" są dla niego czystą abstrakcją.

Wielojęzyczna rzeczywistość

Jakkolwiek wiele teorii na temat akwizycji i nauki języków by nie istniało, jedno jest pewne: w dzisiejszym świecie znajomość języków obcych jest niemal tak samo przydatna jak umiejętność jedzenia nożem i widelcem. Znajomość języków wymagana jest przez wielu pracodawców, bez względu na to, czy aplikujemy do firmy z branży marketingu, transportu czy gastronomii. Znakomita większość artykułów naukowych, na których bazuje się na studiach, jest napisana w języku angielskim (podobnie jak książka, z której korzystałam przy tworzeniu tego artykułu!). Ze względu na globalizację, wielojęzyczność pełni coraz bardziej kluczową rolę w zwykłym, codziennym życiu, ułatwiając dostęp do informacji czy kontakt z drugim człowiekiem.

Nie ulega więc wątpliwości, że języków uczyć się warto, a nawet trzeba - bogactwo ofert wszelkiego typu szkoleń językowych z całą paletą metod nauczania umożliwia nam wybór takiego sposobu nauki, jaki najbardziej odpowiada naszym preferencjom i oczekiwaniom.

Sprawdź także najpopularniejsze metody nauki języka angielskiego dla dzieci oraz domowe sposoby nauki angielskiego na blogu Pozytywka.com.

Kinga Żebryk

Źródło: How languages are learned, P. M. Lightbown, N. Spada, Oxford University Press, fourth edition.